Maqolalar
Dunyo epik she’riyatining gultojlaridan biri «Masnavii ma’naviy» mingdan ziyod ana shunday ibratomuz hikoyatlar majmuasi bo‘lib, 25 ming baytdan iborat. Uning muallifi buyuk mutafakkir, faylasuf shoir Jaloliddin Rumiy yoki Mavlaviy Rumiydir. Bo‘lajak san’atkor Jaloliddin 1207 yili Balxda ziyoli oilasida tug‘iladi. Uning otasi Bahoviddin Valad so‘fizm va fiqh donishmandlaridan bo‘lib, zamonasining eng obro‘li allomasi edi.
Shuning uchun ham Sulton Muhammad Xorazmshoh (1199-1220) uni saroyga da’vat etadi. Lekin Valad bu taklifni rad etib, maktabdorlik hamda ilmiy- ijodiy ishlar bilan mashg‘ul bo‘ladi. Uning obro‘si kundan-kunga oshib, turli o‘lkalardan shogirdlar oqib kela boshlaydi. Buni ko‘rolmagan Xorazmshoh saroyda unga nisbatan bo‘hton tarqatadi. Sulton g‘azabidan qo‘rqqan Valad Jaloliddinni 6 yasharligida 400 shogirdi va oilasi bilan olib Makkaga qarab safarga jo‘naydi. Bahoviddin Valad yo‘lda Xurosonu Eronning ko‘p shaharlarida yashab, zamonasining buyuk donishmandlari bilan hamsuhbat bo‘ladi. Jumladan, Nishopurda Fariduddin Attor huzurida bir necha oy yashaydi. Attor yosh Jaloliddinga mehr qo‘yadi, keyinchalik «Asrornoma» dostonini unga bag‘ishlaydi. Jaloliddin Damashq va Bag‘dod madrasalarida, buyuk olimlar huzurida ilm o‘rganishni davom ettiradi, Halabda hadis, tarix, falsafa, kalom va ilmi bade’ allomalaridan bo‘lmish Umar binni Ahmad binni Hibbatulloh ustozi Said Burhoniddindan dars oladi. Rumiyning shaxs sifatida kamolga yetishi va shakllanishida Burhoniddinning ta’siri kuchli. Ana shu yillardan boshlab u «Rumiy» taxallusi bilan she’rlar yoza boshlaydi. Shundan so‘ng Jaloliddin Rumiy Turkiyaning Kunyo shahriga kelib, muqim yashay boshlaydi va madrasalarda dars beradi.
