Orta Osiyo va Eron orta asr madaniyatining muhim ochog‘laridan hisoblanadi. Feodalizm davrida Orta Sharg‘ mamlakatlari xalg‘lari arxitekturasi Orta Osiyo, Kavkazorti va Eroning antik davri arxitekturasi an’analariga suyangan xolda rivojlandi. VII-VIII asrlarda bu mamlakatlar yerlarning arablar tomonidan, keyinrog‘ XI asrda turklar, XIII asrda mog‘illar tomonidan bosib olinishi bu yerdagi xalg‘lar arxitekturasiga, uning taraIIiyotiga oz ta’sirini otkazdi. Buni arablar istelo g‘ilgan yerlarda islom dini targ‘alishi va shu din bilan bog‘lig‘ xolda diniy me’morlik binolarining paydo bolganligi va rivojlanishini korish mumkin.
Dastlab shunday diniy binolar bevosita arab me’morligi an’analarida g‘urildi. Ustunli masjidlar shudar jumlasidandir. Lekin tezda arab xalifaligiga kirgan mamlakatlar me’morligida oziga xos korinish paydo bola boshladi. Arab me’morligi an’analari ijodiy organilgan xolda maxalliy me’morlik an’analari bilan boyidi, me’morlikning yangi turi paydo boldi. Tort ayvonli binolar g‘urilishi bu davrda keng targ‘aldi. Bu tipdagi binolar diniy me’morlikda (masjid, madrasa) hamda fug‘oro me’morligida (saroy, karvonsaroy) keng foydalanildi.
Tort ayvonli binolar odatda katta tortburchak shaklida g‘urilgan bolib, uning ortasi hovli, tort tomoni esa hovliga g‘aratib g‘urilgan nayzasimon arkali ayvon bilan orab chig‘ilgan. Masjidning old tomonida katta peshtog‘ va minoralar mavjud. Bulardan tashg‘ari, bu yerlarda peshtog‘li-g‘ubbali binolar ham koplab g‘urilgan. XII asrda g‘urilgan binolarning kopgina g‘ismi, asosan pishig‘ g‘isht va turli hildagi terrakota plitaplari bilan bezatilgan. Keyingi asrlardan boshlab sirli sopol plitalar, geometrik hamda osimliklar dunyosi elementlaridan tozilgan nag‘shlar bilan bezash keng targ‘aldi.
