Kimyo faniga xissa qo’shgan jaxon olimlari

Insonlar juda qadimdan qand, yog’ va oqsilga boy o’simlik mahsulotlaridan iste’mol qilganlar. Ular bundan 6 ming yil avval oltin va kumushdan zebu-ziynat buyumlari tayyorlashni bilganlar.
Eramizdan 2000 yil avval Xitoyda qishloq xo’jaligi zararkunandalariga qarshi kurashda margimushdan foydalanilgan. O’sha davrlarda Misrda o’simlik va hayvon organizmlaridan turli bo’yoq moddalar, rux va oltingugurtdan dorivor moddalar tayyorlangan.
Barcha xalqlar juda qadimdan bijg’ish jarayonini bilganlar. Har bir xalqning o’ziga xos spirtli ichimligi bo’lgan. Uni dondan, asaldan yoki uzum sharbatidan tayyorlaganlar. Sirkadan oziq-ovqat tayyorlashdagina foydalanmay, undan bo’yoq olishda ham foydalanilgan. Lekin o’sha davrlarda kimyo bilan faqat maxsus kishilargina shug’ullangan.
Kimyoning nazariy masalalari bilan qadimgi grek olimlari eramizdan avvalgi V—VI asrlarda shug’ullangan. Ular butun borliqning asosini to’rtta «element» — suv, havo, tuproq va olov tashkil etadi deb tushuntirganlar.
Keyinchalik Arastu (eramizdan avvalgi 384—322-yillar) butun borliq bitta asosiy materiyadan tuzilgan, degan nazariyani yaratdi. Uning fikricha to’rtta xossa: sovuqlik, issiqlik, namlik va quruqlikning asosiy materiyaga har xil nisbatda birikishidan — suv, havo, tuproq va olov hosil bo’ladi. Masalan, asosiy materiyaga issiqlik va namlik qo’shilsa havo, namlik va havo qo’shilsa suv va hokazo hosil bo’ladi. Ular bir-biriga aylanishi ham mumkin. Masalan, havo sovitilsa, issiqligi chiqib ketib suvga, suv qizdirilsa namligi chiqib ketib tuproqqa aylanadi va hokazo.