Mexanik harakat. Mexanika jismlarning yoki ularning qismlarini bir biriga nisbatan ko’chishidan iborat bo`lgan materiya harakatining eng sodda turi haqidagi ta’limotidir. Mexanikaning taraqiyoti kishilik jamiyatining madaniy tarixi bilan uzviy bog`langandir.
XVII asrda italiyalik fizik va astronom G.Galiley (1564-1642) jismlar harakatining asosiy qonunini to`g`ri tushuntirib berdi. Bu qonunni hamda o’z zamonasidagi olimlarning tajribalarni umumlashtirgan holda ingliz olimi I.Nyuton (1643-1727) mexanikaviy harakatning asosiy qonunlarini aniqladi va ularni ixcham shaklda bayon qildi.
Mexanika uch qismga bo’linadi:
kinematika – bu bo`limda jismlarning harakati qonuniyatlarini va bu harakatini yuzaga keltiruvchi sabablarni hisobga olmagan holda o’rganiladi.
dinamika – jismlarni harakatini yuzaga keltiruvchi sabablar (jismlar orasidagi o’zaro ta’sirlar) bilan bog’langan holda o’rganadi.
statika – jismlar tizimining muvozanat shartlarini va shart o`zgarishi bilan vujudga keluvchi uning harakati o’rganiladi.
Jismlarning mehanik xossalari ularning kimyoviy tabiatiga, ichki tuzilishiga va holatiga bog’liq, ular fizikaning mehanikadan boshqa bo’limlarida o’rganiladi. Shu sababli mehanikada aniq masalalarni ko’rib chiqishda moddiy nuqta, absolyut qattiq jism, absolyut elastik jism, absolyut noelastik jism va shu kabi soddalashtirilgan modellardan foydalaniladi.
Klassik mexanika yoki Nyuton mexanikasiga dinamikaning 1687 yilda Nyuton aniqlagan uchta qonun asos qilib olingan. Nyuton mexanikasi keyingi ikki yuz yilda katta muvaffaqiyatlarga erishdi. Biroq fan rivojlanishi bilan klassik mexanika tushunchalariga mutloqa mos kelmaydigan faktlar ochildi (atom spektorining chiziqliligi, issiqlik nurlanishi, yorug’likni yutilishi, fotoeffekti, Kompton effekti va boshqalar). Bu faktlarni yangi nazariya-maxsus nisbiylik nazariyasi va kvant mexanikasi tushuntirib berdi.
