Mizdakxan qal’asi

Qoraqalpog’iston o’lkasida qadimgi joylashish tosh davriga to’g’ri keladi. Qadimgi Xorazm davlati Amudaryoning quyar joyida bizning eramizgacha VII-Vi asrlarda joylashgan. Qoraqalpog’istonning eski poytaxti Xujaylidan uch kilometr joyda ajoyib tarixiy- arxeologik kompleks Mizdakxan joylashgan bo’lib, u uch xolmax turadi. Olimlar bizning eramizgacha IV- asrda qurilib, XII asrda tatar-mongollar tamonidan qirg’inga uchragan, ularning eng qadimgisi xisoblangan Gaur qal’a eli ko’plagan zardushtiylik qabristonlar Mizdakxanning ichki bo’limida joylashgan. Qal’a Xorazm davlatining yirik savdo- hunarmandchilik markazi bo’lib, u orqali Buyuk Ipak yo’lining janubiy tarmoqlarining biri o’tgan, bularga qazib topilgan qushlarning rasmi , oltin ipli gazlamalarning qoldiqlari, Hind okeani tosh idishlar , koraldan yasalgan kiyimlarning qoldiqlari dalil bo’la oladi. Mizdakxandan uncha olisda joylashmagan qadimgi, bizning davrimizgacha kelgan zardushtiylikning diniy qurilishi Shilpiq joylashgan. So’ngi tadqiqotlarga qaraganda zardushtiylik ta’limoti qadimgi Xorazmda paydo bo’lgan va uning payg’ambari Zardushtra muqaddas kitob Avestoning qadimgi satrlarini yozgan.
Ellikqal’ada qadimgi qo’rg’onlar Qirqqiz qal’a, Ayoz qal’a, Ishan qal’a mavzoleylari joylashgan. Ulardan Tuproq qal’a II-IV asrda Xorazm xonligining markazi bo’lgan. Ajoyib saroylar, faqat xom loy skulpturalar, zallar, arxeologik tadqiqotlar natijasida topildi. Ularda podshohlar, qora tanli askarlar, o’yinchilar suratlangan.