Muhammad Hodiy

XX asr Ozarbayjon adabiyotining klassiklaridan biri bo’lmish Muhammad Hodiy 1879- yilda Shamaxi shahrida dunyoga kelgan. Shoir hayoti o’zi aytganiday, ancha „g’amli, alamli» kechgan, ehtiyoj va mahrumiyatda yashagan. Shamaxi shahrida yangi maktablarning ochilishi, teatr tomoshalarining qo’yilishi shoir qarashlaridagi o’zgarishlarga sabab bo’ladi. Muhammad Hodiy zamonasining mashhur ziyolisi Mulla Aliabbos qo’lida tahsil olgandi. O’zi umrining eng baxtiyor damlari deb atagan bu o’quv yillari shoir shaxsiyati shakllanishida muhim ahamiyat kasb etdi. Muhammadning otasi vafot etib, onasi qayta turmush qurgach, u bir muddat otasining do’sti Mustafo Lutfiy Ismoilzoda (keyinroq Xashtarxon — Astraxanda „Burxoni taraqqiy» gazetasini ta’sis etgan shaxs) qo’lida qoldi. Bu yillarda Hodiy ko’proq sharq mumtoz adabiyoti va falsafasi bilan shug’ullanib, Nizomiy, Xoqoniy, Fuzuliy, Said Azim, Sanoiy, Jaloliddin Rumiy, Sa’diy, Hofiz, Mirzo Mulkumxon, Namiq Kamol, Abdulhaq Hamid, Shinosiy kabi ijodkorlarning asarlarini o’rganadi.
Mustafo Lutfiydan arab tilini birmuncha o’rgangan Hodiy u Xashtarxonga ko’chib ketgach, madrasada olti yil adabiyot, islom tarixi, fiqhdan ta’lim oldi. Ammo bu topqir va betgachopar tolibni mudarrislar tazyiq ostiga olgach, madrasani tashlab ketadi. Ko’ngil qo’ygan qizini otasi boshqa kishiga turmushga berib yuboradi. Bundan dili vayron bo’lgan ta’sirchan va hassos shoir butunlay umidsizlikka tushib, umrining oxirigacha uylanmay o’tadi.