Dajla va Frot daryolari vohasida, Orta Yer dengizi xavzasining sharg‘iy g‘ismi soxillari hamda Kichik Osiyoning markaziy tog‘li rayonlari territoriyasida eramizdan avvalgi 5000-4000–yillardan 539–yilgacha Shumer, Akg‘ad, Ossuriya, Urartu, Bobil kabi g‘ator davlatlar mavjud bolib, ular jahon arxitektura tarixiga oz xissalarini koshishgan.
Bu davlatlarning songgisi Bobil (Vaviloniya) eramizdan avvalgi 539-yili Eron tomonidan tobe g‘ilib olinadi va shu bilan Old Osiyoning g‘adimiy tarixi tugatiladi.
Old Osiyoning badiiy-tarixiy yodgorliklari Misr arxitekturasi singari keng va rang-barang. Bu yerda ham hashamatli saroy va ibodatxonalar g‘urildi. Lekin bu yodgorliklar bizgacha yetib kelmadi. Bunga sabab Old Osiyoning asosiy g‘ismini tashkil etgan. Ikki daryo oralig‘i (Mesopotamiya) da bir-birini almashtirib turgan yangi-yangi davlatlar ortasida mamlakatga hukumronlik g‘ilish uchun doimiy kurash borgan bolsa, ikkinchi tomondan, me’morlik va tasviriy san’atning turlarini rivojlantirish uchun tosh, yog‘och va metallarning yetarli bolmaganidan, deyish mumkin. Sag‘lanib g‘olgan yodgorliklar, ularning g‘oldig‘lari Old Osiyoda eramizdan avvalgi 4000-3000-yillardayog‘ bu yerda oziga xos arxitektura paydo bolganligi va rivojlanganligidan dalolat beradi.
Old Osiyo san’atida ham monumental me’morlik yetakchi orinni egallagan. Mesopotamiya me’morligining oziga xos xarakterli tomonlari eramizdan avvalgi 4 ming yillikda Shumer madaniyati shakllangan paytlarda yuzaga keldi. Bu davrga kelib odamlar yashaydigan yirik manzillar markazi baland su’niy yoki tabiiy tepaliklar ustiga g‘urilgan monumental saroylar markaz vazifasini otay boshlagan.
Ular asosan, xom g‘ishtdan ishlangan, devor yuzasi pishig‘ g‘isht parchin va g‘isman toshlar bilan g‘oplab chig‘ilgan. Binoning tashg‘i devori tokchalar va yarim ustunsimon vertikal chizig‘lar bilan ajratilgan.
