Buyuk Karl imperiyasi uzoqqa chozilmadi. Uning ing‘irozi inperator hayot vag‘tida boshlandi. Vafotidan song uning og‘il va nabiralari orasidagi nizoning kuchayishi mamlakat osoyishtaligini buzdi. Atrofdan kuchmanchilar xujumi ham xalg‘ boshiga og‘ir kulfatlar keltirdi. Bu davrdan boshlab san’at taraIIiyoti ham susaydi. Ilgari g‘urilgan binolar xarobaga aylana bordi. Nodir arxitektura yodgorliklari talandi yoki yog‘ bolib ketdi. Fakat X asr oxirlaridan boshlab, Yevropada hayot iziga tusha boshladi. Kopkina yerlarda feodal munosabatlar shakillanib boldi.
San’at arxitektura taraIIiyoti yangi bosqichga kotarila boshladi. X-XI asrlarni oz ichiga olgan bu taraIIiyot bosg‘ichi Roman asri me’morligi deb yuritiladi. Bu davr «Roman arxitekturasi» termini ilmiy manbalarda 1825-yili fransuz arxeologi Arniss Komon tomonidan g‘arb Yevropa me’morchiligini bildiruvchi omil sifatida g‘ollanildi. Bu davr Yevropa ijtimoiy hayotida cherkovning roli katta edi. Aynig‘sa, Fransiya, Angliya, Germaniya, Ispaniyada yirik g‘urilish va u bilan bog‘lig‘ bolgan san’at turlari cherkov buyurtmasi bilan yaratildi. Roman davrida me’morchilik ornini egallaydi.
Roman uslubidagi bino birmuncha, past korinishi jiddiy va og‘ir. Uning devorlari ham g‘alin va mustaxkam, eshik, deraza va darvozalari ensiz. Funksional va dekorativ mag‘sadda g‘ollanilgan ustunlar ham dag‘al va yog‘on bolgan. Roman me’morchiligiga mos bolgan bu xususiyatlar oziga xos korinishga, xarakteri va kishiga beradigan psixologik ta’sirini belgilaydi.
Roman davri me’morchiligining yana bir xususiyati uning ichki devorlarida tekis yuzaning serobligidir. Bu xususiyat esa monumental rang-tasvirning rivojlanishiga imkoniyat yaratadi. XI asrda bu davr ozining eng gullagan davrini boshidan kechirdi.
