Orta asrning muhim madaniyat ochog‘laridan biri Vizantiya davlatidir. Sharg‘iy Rim imperiyasida 395-yili vujudga kelgan bu davlat 1453-yilgacha yashadi. Varvarlar xujumidan bir muncha chetda bolgan bu davlat uzog‘ vag‘t antik hayoti va madaniyati an’analarini sag‘lagan xolda, asta sekinlik bilan yangi farmatsiyaga-feodalizmga ota boshladi. Bu yerda antik arxitektura an’analari e’zozlandi va davom ettirildi. Shu bilan birga, bu an’analar mustahkamlanib borayotgan feodalizm g‘oyalari, xristian dini idealogiyasi bilan boyitildi.
Vizantiya arxitekturasida ideal obrazga ega bolgan munosabat oz kiymatini sag‘lab g‘oldi.
Vizantiya me’morchiligining oziga xos tomonlarini G‘V asrda uning maydoniga xristian dinining kirib kela boshlagan davridan shakllana boshladi.
Bu xususiyat Vizantiyaning dastlabki gullagan davri VG‘-VII asrlarda yaIIol namoyon boldi. Konstantinopol bu davrda katta Vizantiya imperiyasining fag‘at siyosiy markazi emas, balki madaniy ochog‘iga ham aylandi. «Ikkinchi Rim» deb nom olgan bu shaharda monumental g‘urilish san’ati rivojlandi.
Bu yerda xashamatli monastir va ibodatxonalar ansambilini yaratish yetakchi orinni egallaydi. Bu ansambl tiplari rang-barang. Aynig‘sa, Vizantiya uchun antik ijtimoiy ma’muriy binolarni g‘urish san’ati an’analari asosida g‘urilgan markaziy gumbazli va chozig‘ bazelika tipidagi ibodatxonalar g‘urilishi xarakterlidir.
Bu binolarda ichki intererning fazoviy kengligi xristian ibodati talabi asosida yechilgandir. Bu binolar tashg‘i korinishidan sodda, vazmin, lyekin ichki kenglik nihoyatda nafis va serxashamdir. Shu mag‘sadda me’mor interer uchun yorg‘in, serjilo marmar, oltin va shunga oxshash g‘immatbaho matyeriallardan keng foydalangan. Nur va soyaning xona ichidagi mosligi unga alohida sirli va sehirli kuch baxsh etgan.
