Yer po‘stida foydali qazilmalar turli shakllarni hosil qilib yotadi.
Ularning shakllari quyidagi to‘rtta yirik guruhga ajratiladi: 1) Izo- metrik – bo‘yi, eni va qalinligi bir-biriga yaqin; 2) plitasimon – ikki o‘lchami yaqin va uchinchi o‘lchami kam; 3) quvursimon – bir o‘l- chami uzun, ikki o‘lchami kam; 4) murakkab tanalar.
1. Izometrik shakldagi ma’dan tanalariga quyidagilar kiradi:
ma’danlashish massivi – ma’danli minerallar yalpi tarqalgan; shtokverk – ko‘pincha turli tomonga cho‘zilgan va o‘zaro kesishuvchi ma’dan tomirlari va tomirchalari to‘plami. Bu ma’danli tomirlar ko‘pincha tog‘ jinslari orasida mavjud tektonik darzliklarda joylashadi. Bular cho‘kindi jinslar oralarida va intruziv jinslarning shiplarida va oralarida joylashadi. Bu shakl qalay, volfram, molibden, mis, oltin konlari uchun xosdir.
Shtok – ma’dan shakllarining izometrik ko‘rinishida bo‘lib, xrom, mis va ba’zan polimetall konlarida uchraydi.
Uya shakli – odatda uncha katta bo‘lmagan, ko‘ndalang kesimi 10 m largacha bo‘lgan minerallar yig‘indisiga aytiladi. Bu ma’dan shakllari o‘ta asosli magmatik jinslar oralarida yuzaga keladigan platina va mis-nikel hamda nordon intruziv jinslar oralarida yuzaga keladigan pegmatit konlarida uchraydi.
2. Plita ko‘rinishidagi ma’dan shakllari bir necha turlarga ajrati-ladi.
Qatlam shakl – ikki parallel tekislik bilan chegaralangan tog‘ jinslari oralarida joylashadi. Bu qatlamlar uncha qalinlikka ega bo‘l- masada, uzoqqa cho‘zilgan bo‘ladi.
Linza – ma’dan uyumlari linzaga o‘xshash bo‘lib, asta-sekin uzoqlashgan sari qalinligi kamayib boradi.
Tomirsimon shakllar – tog‘ jinslari oralarida darzlik va yoriq- larda ma’dan minerallarining to‘planishi tufayli hosil bo‘ladi. Tomir- simon ma’danshakllari mavjud tektonik yoriqlarning katta-kichik- ligiga bog‘liq bo‘lib, bir necha santimetrdan bir necha metrgacha bo‘ladi.
