Tasavvuf bo’yicha diniy tadqiqotlar bo’yicha taqdimot

Tasavvuf eramizning III asrida Islom qonunlariga (shariatga) oddiygina rioya qilishni etarli emas deb hisoblagan taqvodor va ko’pincha zohid fikrlaydigan musulmonlar orasida shakllana boshladi. Bu odamlar orasida Haqiqatga olib boruvchi ruhiy maktab yoki Yo’l (tariqa) ​​g’oyasi paydo bo’ldi. Tasavvuf 10-asrda, barcha asosiy soʻfiy birodarliklari – tariqatlar vujudga kelganda avjiga chiqdi. Ko’plab buyuk shoir va mutafakkirlar so’fiylar bo’lgan, jumladan Hofiz, Rumiy, Sa’diy, Jomiy, Xayyom.
Tasavvuf bahs-munozara emas, balki botiniy idrok maktabidir. Tasavvuf bu ikkinchi qo’ldan olingan ma’lumotni yodlash emas, balki o’zgarishdir. Ma’rifatga nima aloqasi borligini so’z bilan ifodalab bo’lmaydi. Shuning uchun so‘fiylar: “Izoh qilinadigan narsa so‘fiylik emas”, deyishadi. Yoki Jaloliddin Rumiy aytganidek: “Muhabbatni ta’riflash va tushuntirishda nima desam ham, ishqning o‘zi haqida gap ketganda, men bu tushuntirishlardan uyalaman”.