XX-asr boshlarini bola rivojlanish nazariyasi

XX asr boshlarida bola rivojlanish nazariyasi turli yondashuvlar bilan boyidi. Olimlar bola tafakkuri, emotsional holati va ijtimoiy rivojlanishining turli jihatlarini o’rganib, ularning o’sish jarayonini tushuntirishga harakat qilishdi.Jean Piaget bola tafakkurining bosqichma-bosqich rivojlanishini ta’kidlab, kognitiv rivojlanish nazariyasini ilgari surdi. Lev Vygotsky esa bolaning rivojlanishi ijtimoiy muhit va tilga bog’liq ekanini aytdi. Sigmund Freud psixoseksual rivojlanish nazariyasi orqali bolalarning ichki hissiy kechinmalarini o’rganib chiqdi. John Dewey esa ta’lim jarayoni amaliy tajriba asosida bo’lishi kerakligini ta’kidladi.Bu nazariyalar bola rivojlanishining har xil jihatlarini tushuntirib, bugungi kunda ham ta’lim va tarbiya jarayonida keng qo’llaniladi.
Piaget bolalar tafakkuri bosqichma-bosqich rivojlanishini o’rganib, quyidagi to’rt bosqichni ilgari surdi:
Sensor-motor bosqich (0-2 yosh) – Bola atrofni sezgilar va harakatlar orqali bilib oladi.
Preoperatsion bosqich (2-7 yosh) – Bola ramziy fikrlashni boshlaydi, lekin mantiqiy fikrlash hali rivojlanmagan.
Konkret operatsiyalar bosqichi (7-11 yosh) – Bola mantiqiy fikrlashni o’zlashtira boshlaydi, lekin abstrakt tushunchalar bilan ishlash qiyin.
Formal operatsiyalar bosqichi (11 yosh va undan katta) – Abstrakt va nazariy fikrlash shakllanadi.