Bola psixik rivojlanishining omillari

Bola psixik rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillarni o’rganishda turli nazariy yondashuvlar mavjud bo’lib, bu masala ilmiy doiralarda muhim muammolardan biri hisoblanadi. Asosiy yondashuvlar quyidagilardir:
1. Biogenetik kontseptsiya: Ushbu nazariyaga ko’ra, inson psixikasining barcha umumiy va individual xususiyatlari tabiat tomonidan belgilangan bo’lib, psixik rivojlanish irsiy yo’l bilan azaldan belgilanib, inson organizmiga joylashtirilgan xususiyatlarning maromiga yetilish jarayonidan iborat. Bu yondashuvga ko’ra, psixik rivojlanish asosan biologik omillarga bog’liq.
2. Sotsiogenetik kontseptsiya: Bu yondashuv inson psixikasining shakllanishida ijtimoiy muhit va tarbiyaning hal qiluvchi rolini ta’kidlaydi. Unga ko’ra, bola psixik rivojlanishi ijtimoiy o’zaro ta’sir va madaniy omillar orqali amalga oshadi. Masalan, L.S. Vigotskiyning madaniy-tarixiy nazariyasi bola rivojlanishining asosiy manbai sifatida ijtimoiy o’zaro ta’sir va madaniy vositalarni ko’rsatadi. cyberleninka.ru
3. Ijtimoiy o’rganish nazariyasi: Albert Banduraning ijtimoiy o’rganish nazariyasiga ko’ra, bola xulq-atvori tashqi omillar (masalan, rag’batlantirish va jazolash) va ichki kognitiv jarayonlarning o’zaro ta’siri natijasida shakllanadi. Bu yondashuv bola psixik rivojlanishida ijtimoiy muhit va shaxsiy tajribaning ahamiyatini ta’kidlaydi.
Muammolar: Ushbu yondashuvlarning har biri bola psixik rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillarni turlicha talqin qiladi, bu esa ilmiy doiralarda muammolar va bahs-munozaralarga sabab bo’ladi. Asosiy muammolar quyidagilardan iborat:
Biologik va ijtimoiy omillarning nisbati: Bola psixik rivojlanishida biologik va ijtimoiy omillarning qaysi biri ustun ekanligini aniqlash qiyin.